تراژدی صادراتِ زیر نیم‌درصد!
29 مهر روز ملی صادرات بود. اگرچه تعیین یک روز از روزهای سال برای صادرات با هدف ترویج فرهنگ صادرات در میان توده مردم و تقدیر از فعالان اقتصادی، فرصت خوبی برای تبادل افکار، آموزش، شناخت مشکلات و تنگناها و بررسی راهکارها برای رسیدن به اهداف طراحی شده در اسناد بالادستی است؛ اما در سالی که مزین به نام اقتصاد مقاومتی توام با تولید و اشتغال است، جا دارد با اهتمام به تنوع‌بخشی به اقتصاد صادرات‌محور و تکیه بر آزادسازی ظرفیت‌های داخلی به ساخت درونی قدرت اقتصادی کمک کرد تا از وابستگی به عایدات حاصل از فروش نفت خلاصی یابیم؛ چرا که افزایش بیش از پیش صادرات غیر نفتی، یعنی افزایش تولید و در نتیجه افزایش تقاضا برای نیروی کار که همان ایجاد اشتغال و کاهش بیکاری است. در واقع، صادرات موتور محرکه اقتصاد و رمز بقای کشورها در بازارهای جهانی به شمار می‌آید که نقش مهمی را در عرصه اقتصاد ایفا می‌کند. در بخش تجارت خارجی، به ویژه در زمینه صادرات مشکلاتی وجود دارد که دو بخش نسبت به بقیه حادتر است و برای حل آن باید چاره‌ای جست؛ نخست آنکه سهم ما در سبد تجارت جهانی خیلی کم است. آنچه شافعی، رئیس اتاق بازرگانی ایران در مراسم روز ملی صادرات امسال بیان کرد، نشان‌دهنده کاهش محسوس سهم ایران از صادرات جهانی است. بر اساس آمار رسمی، سهم ایران از صادرات جهانی 34صدم درصد است و اگر نفت را از آن جدا کنیم، سهم ما از صادرات 24 صدم درصد می‌شود که می‌توان از آن به تراژدی غم‌انگیز تعبیر کرد. این اتفاق کاهشی و سهم اندک در حالی صورت می‌گیرد که با توجه به ظرفیت‌ها، واقعیت‌ها و موقعیت‌هایی که در کشور وجود دارد، این میزان بسیار پایین است و می‌توان با سیاست‌گذاری صحیح این رقم ناچیز را در یک فاصله میان‌مدت به رقم بسیار بالاتری افزایش داد. مشکل دومی که در این بخش داریم، این است که سهم کشور ما از کالاهای صنعتی و تولیدی بسیار پایین است و بخش قابل توجهی از صادرات ما در اوضاع فعلی به صادرات مواد کشاورزی و خام معدنی تعلق دارد. یکی از جاذبه‌های بازار برای این محصولات استفاده از یارانه‌هایی است که هم در بخش کشاورزی و هم در بخش مواد خام معدنی منظور می‌شود. در صورتی که میانگین جهانی سهم صادرات صنعتی از صادرات کالایی جهان حدود ۷۲ درصد است، ایران با سهم ۲۸ درصدی صادرات صنعتی از کل صادرات کالایی آن، فاصله معناداری با وضعیت صادرات صنعتی دیگر کشورها دارد. حال برای رسیدن به وضعیت ایده‌آل صادرات باید چند اقدام اساسی مطابق منافع ملی صورت گیرد و از هر گونه اقدام مقطعی، سیاسی و جریانی پرهیز شود. صادرکننده باید از حمایت واقعی برخوردار شود و در کنار آن تصمیماتی که همراه با شوک است، برای امر صادرات اتخاذ نشود. معافیت‌های مالیاتی و گمرکی، بیمه ارزان‌قیمت، وام صادراتی و در نهایت جوایز صادراتی بهنگام جزء حمایت‌هایی است که می‌توان از متولیان امر برای پیشبرد آن انتظار داشت. افزون بر این، در گمرکات کشور باید نوعی نگاه تحولی حاکم شود؛ این‌گونه که گمرکات به سیستم سرویس‌دهی سریع و تضمین‌کننده فرایند محصول مجهز شوند تا در زمینه صادرات گل، گیاه، میوه و محصولات تره‌بار برای رساندن به بازارهای جهانی اقدامات فوری صورت گیرد. در کنار این موارد، یک صادرکننده خوب باید آموزش‌های لازم و تخصصی در بازارهای هدف را دیده باشد و صرفاً نباید داشتن کارت بازرگانی ملاک قرار بگیرد. امروز در سطح جهانی کیفیت کالای تولیدشده، بسته‌بندی، وقت‌شناسی و انجام تعهد بموقع در سیستم صادراتی بسیار اهمیت دارد که همه موارد با حساسیت خاص به صادرکننده بیان می‌شود.