نحوه مواجهه دولت چهاردهم با اولین بودجه تدوینی

بودجه ایران هرساله توسط سازمان برنامه‌وبودجه تدوین می‌شود و پیش‌بینی درآمدها و مصارف بخش‌های مختلف عمومی در آن لحاظ شده و سپس تقدیم مجلس می‌شود و در آنجا توسط نمایندگان مورد بررسی قرار می‌گیرد. پس از تأیید مجلس، شورای نگهبان باید تأییدیه نهایی را اعلام کند. پس از آن قانون بودجه به رئیس‌جمهور ابلاغ می‌شود. قانون بودجه ایران دو جز اصلی دارد که یک شامل بودجه عمومی دولت و دو بودجه شرکت‌های دولتی و مؤسساتی که تحت‌نظر نظام حاکمیتی .

منابع بودجه دولت بخش‌هایی را شامل می‌شود که درآمد دولت از آن محل تأمین می‌شود. درصورت عدم کفاف درآمد، واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای و مالی دولت یکی دیگر منابع بودجه در نظر گرفته می‌شود. درآمدهای دولت عمدتاً از مالیات، جرائم و عوارض گمرک به دست می آید. از طرف دیگر دولت ممکن است از واگذاری معادن، کارخانه‌ها فروش زمین و ملک و فروش اوراق بهادار به کسب درآمد بپردازد. درآمدهای ناشی از فروش نفت به‌مثابه‌‌‌‌‌‌‌ی درآمدهای ناشی از واگذاری دارایی‌‌‌‌‌‌‌های سرمایه‌‌‌‌‌‌‌ای و درآمدهای ناشی از خصوصی‌‌‌‌‌‌‌سازی و فروش سهام در زمره‌‌‌‌‌‌‌ی درآمدهای ناشی از واگذاری دارایی‌‌‌‌‌‌‌های مالی گزارش می‌‌‌‌‌‌‌شوند. بودجه مهمترین سند مالی است که دخل و خرج یک سال کشور را بر اساس درآمدها، هزینه ها تنظیم می کند. آنچه در بودجه مهم به نظر می رسد میزان تغییرات نسبت به سال قبل در رابطه با پایه مالیاتی ، نرخ تسعیر ارز ، افزایش حقوق و مزایا ، تامین کالاهای اساسی، میزان فروش نفت و شیوه تقسیم منابع نفت ،  یارانه ها و فروش اوراق و … می باشد.  با نگاه به سه جدول کلی بودجه مهمترین بخش بودجه که مالیات است و به پایداریی بودجه کمک می کند در ابتدا به تفصیل آنرا تحلیل می کنیم و سپس سایر بخش ها که در اولویت بودجه است به صورت اجمال بیان می شود.

منابع و مصارف بودجه عمومی دولت

سقف منابع و مصارف لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ کل کشور
مبالغ به هزار میلیارد تومان( یک همت)
منابع		مصارف
درآمدها	2275		هزینه‌ها	4081
واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای	2332		تملک دارایی‌های سرمایه‌ای	1196
واگذاری دارایی‌های مالی	1382		تملک دارایی‌های مالی	710
جمع منابع عمومی دولت	5987		جمع مصارف عمومی دولت	5987
درآمد اختصاصی	420		مصارف از محل درآمد اختصاصی	420
منابع بودجه عمومی دولت	6407		مصارف بودجه عمومی دولت	6407

 

سقف منابع عمومی دولت

 

سقف منابع لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ کل کشور
مبالغ هزار  میلیارد تومان (یک همت)
منابع	۱۴۰۳	۱۴۰۴	درصد رشد
درآمدها	1598	2275	۴۲%
واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای	1656	2332	۴۱%
واگذاری دارایی‌های مالی	319	1382	۳۳۳%
جمع منابع عمومی دولت	3573	5987	۶۸%

 

مالیات در بودجه 1404

یکی از مهم‌ترین منبع درآمدی بودجه سالانه مالیات است و از مزایای مالیات تأمین بودجه دولت برای انجام وظایف خود است. با تأمین بودجه، دولت می‌تواند به بهبود زیرساخت‌های اجتماعی، بهبود سطح آموزشی و بهداشتی جامعه و بهبود شرایط اقتصادی کشور بپردازد. همچنین، مالیات به عنوان یکی از روش‌های توزیع درست و عادلانه درآمد است که باعث کاهش اختلافات اجتماعی می شود. دولت‌ها همچنین برای تأمین رفاه و خدمات عمومی از مالیات استفاده می‌کنند. این خدمات می‌تواند شامل سیستم‌های آموزشی، حقوق بازنشستگی برای سالمندان، بیمه بیکاری و حمل و نقل عمومی باشد. سیستم‌های مدیریت انرژی، آب و فاضلاب نیز زیر مجموعه خدمات عمومی هستند.

بیشتر کشورها برای تأمین مالی نیازهای عمومی، مشترک یا توافق شده ملی و کارکردهای دولت، دارای سامانه مالیاتی هستند. برخی کشورها سیستمی با نرخ ثابت مالیات بردرآمد دارند اما بیشتر کشورها سیستم مالیاتی پلکانی با درآمد دارند. اغلب کشورها بر درآمدهای شخصی و همچنین درآمد شرکت‌ها مالیات وضع می‌کنند. علاوه بر این موارد معمولاً در اکثر کشورها مالیات بر دارایی، مالیات بر ارث، مالیات بر املاک، مالیات هدیه، مالیات فروش، مالیات بر درآمد یا تعرفه نیز دریافت می‌شود. ز نظر اقتصادی، مالیات ثروت را از خانوارها یا کسب و کارها به دولت منتقل می‌کند. این کار هم می‌تواند موجب رشد اقتصادی و رفاه اقتصادی و هم کاهش آن شود. در نتیجه، مالیات موضوعی بسیار مورد بحث است. معمولا در کشورهای توسعه یافته درآمد دولت از مالیات تامین می شود اگر این اتفاق نیافتد و وقتی مخارج از درآمد مالیاتی فراتر رود(G>T)، دولت با کمبود بودجه مواجه می‌شود (دولت مقرض). در اکثر مواقع دولت مقروض دست به استقراض می زند که تبعات تورمی دارد.

سقف درآمدهای دولت در سال ۱۴۰۴
مبالغ  هزار میلیاردتومان
عنوان	۱۴۰۳	۱۴۰۴	درصد رشد
درآمدهای مالیاتی	1222	1700	۳۹%
خالص حقوق ورودی گمرکی	143	264	۸۵%
سود سهام شرکت‌های دولتی	60	60	۰%
مالکیت دولت در بخش ارتباطات	20	26	۳۰%
بهره مالکانه و حقوق دولتی معادن	55	55	۰%
درآمد حاصل از فروش کالا و خدمات	46	60	۳۱%
سایر درآمدها	52	110	۱۱۱%
جمع درآمدها	1598	2275	۴۲%

• سقف معافیت مالیاتی سالانه

نرخ مالیات بر مجموع درآمد حقوق اشخاص حقیقی بدین شرح است؛

1- تا سقف 288 میلیون تومان که ماهانه 24 میلیون تومان می باشد معاف از مالیات است.

2- نسبت به مازاد مبلغ 288 میلیون تا 360 میلیون تومان ده‌ درصد (۱۰%)

3- نسبت به مازاد 360 میلیون تومان تا 456 میلیون تومان  پانزده‌ درصد (۱۵%)

4-  نسبت به مازاد 456 میلیون تومان  تا ششصد میلیون تومان  بیست درصد (۲۰%)

5- نسبت به مازاد ششصد میلیون تومان  تا هشتصد میلیون تومان  بیست و پنج درصد (۲۵%)

6- نسبت به مازاد به بالای هشتصد میلیون تومان  سی‌درصد (۳۰%)

بر اساس بند 6 به طور فرض شخصی حقوق ماهانه یا درآمد آن 66 و نیم میلیون تومان باشد باید ماهانه 20 میلیون مالیات بدهد.تمامی افرادی که در بخش‌های دولتی و غیردولتی تحت هر عنوان از جمله ساعتی، روزمزد، قراردادی، حق‌التدریس، حق‌التحقیق، حق‌الزحمه، حق نظارت، حق‌التألیف، حق فنی و پاداش شورای حل اختلاف دریافتی دارند، نیز مشمول مالیات حقوق هستند. اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی و آموزشی و قضات دادگستری از شمول این حکم مستثنی و مشمول ماده (۸۵) قانون مالیات‌های مستقیم هستند.

• تمامی مراکز درمانی اعم از دولتی، خصوصی، وابسته به ‌نهادهای عمومی، نیروهای مسلح، خیریه‌ها و شرکت‌های دولتی مکلف‌اند ده درصد (۱۰%) از حق‌الزحمه یا حق‌العمل گروه پزشکی که به‌موجب دریافت وجه صورت‌حساب‌های ارسالی به بیمه‌ها و یا نقداً از طرف بیمار پرداخت می‌شود، به‌عنوان مالیات علی‌الحساب کسر و به‌حساب سازمان امور مالیاتی کشور واریز ‌کنند.
• زمین‌های فاقد اعیانی دارای کاربری مسکونی، اداری و تجاری، و واحدهای مسکونی که ارزش هر یک از آنها بیش از پنجاه میلیارد تومان باشد، مازاد بر این مبلغ مشمول مالیات به میزان دو در هزار می‌شوند. این مالیات بر عهده شخصی است که در ابتدای سال ۱۴۰۴ مالک املاک فوق بوده است.واحدهای مسکونی در حال ساخت، مشمول این مالیات نمی‌باشند. تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی مکلف‌اند با رعایت قوانین مالیاتی، مالیات سالانه مربوط به هر یک از زمین‌ها و واحدهای مسکونی تحت تملک خود و فرزندان کمتر از هجده‌ سال و محجور تحت تکفل را حداکثر تا پایان بهمن‌ سال ۱۴۰۴ پرداخت نمایند. ثبت نقل‌وانتقال املاکی که به‌موجب این بند برای آنها مالیات وضع گردیده است، قبل از پرداخت بدهی مالیاتی مورد انتقال شامل مالیات بر دارایی، نقل‌وانتقال قطعی و اجاره ممنوع است.
• انواع خودروی سواری و وانت دو اتاق (کابین) دارای شماره ‌انتظامی شخصی در اختیار مالکان اعم از اشخاص حقیقی و ‌حقوقی غیردولتی که قیمت روز خودروی آنها بیش از 5‌میلیارد تومان است نسبت به مازاد بر این ‌مبلغ مشمول مالیات سالانه خودرو به نرخ یک درصد (۱%) می‌گردند.
• میزان معافیت درآمد مشمول مالیات سالانه مستغلات اشخاص فاقد درآمد مبلغ دویست میلیون تعیین می‌شود.
• فعالیت‌های انتشاراتی، مطبوعاتی و قرآنی دارای مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دستگاه‌های ذی‌ربط و مؤسسات رسانه‌ای حسب مورد دارای مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران از معافیت مندرج در بند «ل» ماده (۱۳۹) قانون مالیات‌های مستقیم برخوردار خواهند بود.
• یارانه پرداختی دولت به شرکت مادرتخصصی بازرگانی دولتی ایران بابت جبران زیان ناشی از فروش کالاهای اساسی به قیمت مصوب، تا سقف زیان مورد تأیید حسابرس منتخب وزارت امور اقتصادی و دارایی مشمول مالیات به نرخ صفر می‌باشد.
• به‌منظور حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان به دولت اجازه داده می‌شود، در سال ۱۴۰۴حقوق گمرکی واردات دارو، مواد اولیه دارو، ملزومات مصرفی پزشکی (که به تشخیص وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی فاقد مشابه تولید داخل می‌باشند) و شیرخشک مخصوص اطفال و مواد اولیه آن، کالاهای اساسی، نهاده‌های دامی و کشاورزی به یک درصد (۱%) کاهش دهد.
• حقوق گمرکی تمامی ماشین‌آلات و تجهیزات (با رعایت ماده (۳) قانون جهش تولید دانش‌بنیان)، قطعات، مواد اولیه و واسطه‌ای تولیدی را به دو درصد (۲%) کاهش دهد.
• کاهش ۵ واحد درصدی نرخ مالیات شرکت های تولیدی بورسی از دیگر احکام مالیاتی بودجه سال آینده است.
• در سال ۱۴۰۴، مجموع پرداختی یا تخصیصی به کارکنان دولتی و غیردولتی تحت هر عنوان از قبیل حقوق و مزایا (اعم از مزایای مربوط به شغل و یا شاغل)، مقرری یا مزد، حق‌السعی، حق شغل، حق شاغل، رفاهی و انگیزشی، بهره‌وری، فوق‌العاده‌ها، اضافه‌کار، حق‌الزحمه، حق مشاوره، حق حضور در جلسات، پاداش، حق‌التدریس، حق‌التحقیق، حق پژوهش و کارانه اعم از مستمر یا غیرمستمر که ‌به‌صورت نقدی و غیرنقدی، از یک یا چند منبع، در بخش دولتی و یا ‌غیردولتی، چه از کارفرمای اصلی و یا غیراصلی باشد پس از کسر معافیت‌های مصرح در قوانین، مشمول مالیات‌بردرآمد حقوق است.
• هرگونه منافع حاصل از نگهداری وجوه اشخاص در اتاق‌های پایاپای در بازار سرمایه به‌عنوان درآمد در صورت‌های مالی ثبت و مشمول مالیات‌بردرآمد خواهد شد.
• در سال ۱۴۰۴، نرخ ارز مبنای محاسبه حقوق ورودی به‌استثنای کالاهای اساسی و دارو، ملزومات مصرفی پزشکی، شیرخشک اطفال و مواد اولیه آنها، معادل نرخ ارز مرکز مبادله طلا و ارز در روز اظهار می‌باشد.
• حقوق گمرکی گوشی‌های تلفن همراه وارداتی بالای ششصد (۶۰۰) دلار، در رویه تجاری پانزده (۱۵%) درصد و در سایر رویه‌ها سی (۳۰%) درصد محاسبه و دریافت خواهد شد.

تحلیل داده های مالیاتی در چند سال اخیر نشاندهنده پایداری بودجه از مالیات است و نوید خوبی برای اقتصاد است که دولت ها توانسته اند بخش زیادی از هزینه های خودشان را با مالیات تامین کنند.

با استنادات و بندهای اعلامی به نظر می رسد جهت گیری افزایش درآمدهای مالیاتی دولت در بودجه 1404 به سمت شفاف سازی مالیاتی و جلوگیری از فرار مالیاتی است و بنابراین فشار مالیاتی به سمت تولید نیست.

سقف واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای

سقف واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای در سال ۱۴۰۴
مبالغ هزار  میلیارد تومان (یک همت)
عنوان	۱۴۰۳	۱۴۰۴	درصد رشد
منابع حاصل از نفت، گاز و فرآورده‌های نفتی*	1594	2107	۳۲%
منابع حاصل از فروش و واگذاری اموال منقول، غیرمنقول و سایر	62	25	۶۰%–
تسویه بدهی از طریق واگذاری اموال **	–	200	–
واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای	1656	2332	۴۱%

• منابع حاصل از نفت، گاز و فرآورده‌های نفتی عبارتند از: منابع حاصل از صادرات نفت خام، میعانات گازی، خالص صادرات گاز، فرآورده‌های نفتی، فروش داخلی گاز طبیعی، فرآورده‌های نفتی، خالص فروش داخلی نفت و بدهی اشخاص حقوقی به شرکت‌های زیرمجموعه وزارت نفت بابت فروش داخلی این اقلام در سنوات گذشته است.

** بابت تسویه بدهی دولت به سازمان تامین اجتماعی و سایر طلبکاران

طبق جدول لایحه بودجه ۱۴۰۴، میزان تولید روزانه نفت، ۳ میلیون و ۷۵۰ هزار بشکه برآورد شده است و سهم دولت از کل صادرات نفت و گاز در سال آینده ۳۷.۵ درصد، معادل ۱۲۰۰ همت خواهد بود.

آمارهای کلی بودجه نشان می‌دهد سال آینده ارزش کل صادرات نفت و گاز و مصارف داخلی کشور در قالب واگذاری دارایی های سرمایه ای 2332 همت  خواهد بود.

 در لایحه بودجه از 2332 همت در نظر گرفته شده 509 سهم دولت ، 561 همت سهم نیروهای مسلح ،1262 همت سایر مصوبات  و طرح های خاص دولت است.

سهم صندوق توسعه ملی طبق برنامه امسال 48 درصد قرار بود اما با اذنی که دولت از مقام معظم رهبری گرفته 28 درصد ان در قالب یک دوازدهم  به صورت بدهی به دولت اختصاص یابد تا در طرح های عمرانی و بدهی های دولت  هزینه شود.

 برآورد دولت از قیمت هر بشکه نفت صادراتی ۵۷.۵ یورو بوده است.پیش از اعمال تحریم‌ها، میزان تولید نفت ایران ۳ میلیون و ۸۳۸ هزار بشکه در روز بوده. بدین ترتیب دولت قصد دارد رقم تولید عملیاتی را تا حدود ۹۸ درصد پیش از تحریم‌ها افزایش دهد.توان عملیاتی پالایشگاه‌های کشور حدود ۱.۷ میلیون بشکه در روز است، بدین ترتیب دولت قصد دارد در سال آینده حدود ۲ میلیون بشکه در روز نفت صادر کند.

واگذاری دارایی های مالی

یکی از بخش های عمده تغییرات در بودجه که بازتاب رسانه یی و تحلیلی زیادی را به دنبال داشت رشد 333 درصدی انتشار اوراق بود.در همین رابطه خانم خانلو سخنگوی بودجه در توجیه این رقم بالا گفت« سال آینده عملا 500 همت اوراق جدید منتشر خواهد شد و 200 همت مربوط به بهادارسازی مطالبات بانک ها است. همچنین 470 همت از بدهی دولت از محل انتشار اوراق سال های قبل صورت می گیرد» ناگفته نماند افزایش این میزان اوراق با همه توجیهاتی که پشت سر آن است فشارمضاعفی به بازار سرمایه وارد می سازد.برای کاهش هر گونه آسیب مجدد به بازار سرمایه، دولت باید تصمیمات مضاعف کمکی دیگری برای این بازار در نظر بگیرد.

سقف واگذاری دارایی‌های مالی در سال ۱۴۰۴
مبالغ هزار  میلیارد تومان (یک همت)
عنوان	مصوب ۱۴۰۳	برآورد ۱۴۰۴	درصد رشد
فروش، تحویل و واگذاری انواع اوراق مالی اسلامی*	255	700	۱۷۵%
واگذاری شرکت‌های دولتی	60	135	۱۲۵%
سایر واگذاری دارایی‌های مالی	4	4	۰
استقراض از منابع صندوق توسعه ملی	–	541	–
جمع واگذاری دارایی‌های مالی	319	1380	۳۳۳%

واردات خودرو

در اجرای قانون هوای پاک مصوب و قانون ساماندهی صنعت خودرو، صادرکنندگان و یا زیرمجموعه ایشان مجازند  با رعایت شرط مربوط به اطمینان از تأمین خدمات پس از فروش تا سقف دو میلیارد (۲.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰)  یورو از منابع ارزی حاصل از صادرات خود با پرداخت کلیه عوارض و حقوق قانونی نسبت به واردات خودروی سواری نو اقدام کنند. علاوه‌ بر سقف مزبور استفاده از سایر منابع ارزی به تشخیص بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران جهت واردات خودرو مطابق ترتیبات قانونی مجاز خواهد بود.حقوق ورودی خودروهای مذکور صد درصد (۱۰۰%) تعیین می‌شود و نرخ ارز مبنای محاسبه حقوق ورودی و مالیات نیز برابر نرخ ارز بازار مرکز مبادله طلا و ارز است. واردات خودرو در چارچوب این بند و سقف مقرر منجر به رفع تعهد ارزی صادرکنندگان می‌شود.

متناسب سازی حقوق و دستمزد

• متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان 104 همت
• پاداش پایان خدمت 85 همت
• مجموع یارانه نقدی، مستمری خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی کشور 405 همت
• یارانه نان 250 همت (ذیل ردیف سازمان هدفمندی)
• بابت پرداخت سود اوراق مالی اسلامی 200 همت

– حوادث و بحران

• دولت در بودجه 1404 برای جبران بخشی از حوادث و بحران های احتمالی ارقامی را در بودجه منظور کرده که نسبتا از جامعیت خوبی برخوردار است که فصول آن اشاره می شود:
• جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران 50 همت
• سازمان دامپزشکی کشور بابت ‏مهار بیماری‌های واگیر دامی و مشترک بین انسان و دام و پایش باقی‌مانده‌های دارو، سموم و فلزات سنگین در فراورده‌های خام دامی 1 همت
• مؤسسات تحقیقات ‏واکسن و سرم‌سازی رازی و انستیتو پاستور ایران بابت تولید و ارتقای کیفیت انواع ایمن­ساز (واکسن)‌های موردنیاز انسان، دام و طیور 2 همت
• سازمان فوریت‌های پیش‌بیمارستانی اورژانس کشور2 همت
• صندوق بیمه محصولات کشاورزی 6 همت
• تأسیس صندوق ‏بیمه همگانی حوادث طبیعی برای واحدهای مسکونی ‏تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) یا سازمان بهزیستی ‏کشور یا سایر افراد ناتوان و رزمندگان معسر از پرداخت 77 همت
• صندوق تأمین خسارت‌های بدنی موظف است؛ خسارات واردشده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه را بابت دیه محکومان معسر جرائم غیرعمد ناشی از تصادف با اولویت زنان معسر و مواردی که پرداخت خسارت بر عهده بیت‌المال یا دولت است 15 همت

آب

وزارت نیرو از طریق شرکت‌های آب و فاضلاب استانی سراسر کشور مکلف است علاوه بر دریافت نرخ آب‌بها به‌ازای هر مترمکعب فروش آب شرب تا الگوی مصرف آب برای مشترکین خانگی (و تا ظرفیت قراردادی برای مشترکین غیرخانگی) آب مبلغ 200 تومان و به‌ازای هر مترمکعب فروش آب شرب بالاتر از الگوی مصرف آب برای مشترکین خانگی (و تا ظرفیت قراردادی برای مشترکین غیرخانگی) مبلغ 400 تومان . وجوه دریافتی تا سقف بیست همت جهت هزینه‌کرد «کاهش هدررفت آب شهری» در چارچوب موافقتنامه متبادله با سازمان در همان استان اختصاص می‌یابد.

در بخش کشاورزی که بیشترین سهم آب را دارد بدین شرح تصویب شده است.

چاه‌های مجاز دارای شمارشگر (کنتور) هوشمند بر اساس برداشت مجاز از آنها، در صورت رعایت الگوی کشت ابلاغی یا کشت محصولات اساسی کشاورزی و راهبردی (استراتژیک) کشور به‌ازای هر مترمکعب برداشت آب از آبخوان‌ها معادل 30 تومان و در صورت عدم رعایت شرایط مذکور معادل 70 تومان

چاه‌های مجاز فاقد شمارشگر (کنتور) هوشمند بر اساس سطح زیرکشت و الگوی مصرف آب تعیین شده برای مناطق و اقلیم‌های مختلف در صورت رعایت الگوی کشت ابلاغی یا کشت محصولات اساسی کشاورزی و راهبردی (استراتژیک) کشور به‌ازای هر مترمکعب برداشت آب از آبخوان‌ها معادل 40 تومان و در صورت عدم رعایت شرایط مذکور معادل 100 تومان

چاه‌های غیرمجاز حداکثر در صورت رعایت الگوی کشت ابلاغی یا کشت محصولات اساسی کشاورزی و راهبردی (استراتژیک) کشور به ازای هر مترمکعب حداکثر 800 تومان و در غیر این صورت به‌ازای هر مترمکعب آب مبلغ 1600 تومان تعیین می‌شود .

حقوق و دستمزد

 یکی از مهم ترین و حساس ترین موضوعاتی که در لایحه و قانون بودجه سنواتی در خصوص آن تصمیم گیری می شود، نرخ افزایش حقوق کارکنان دولت و بازنشستگان کشوری و لشکری است اهمیت و حساسیت این موضوع از چند جهت است.این نرخ به طور مستقیم بر زندگی جمعیت قابل توجهی از جامعه یعنی شاغلین و بازنشستگان بخش دولتی اثر گذار است.لایحه بودجه سال ۱4۰۴ کل کشور نشان می‌دهد که حقوق کارکنان دولت ۲۰ درصد بیشتر از حقوق امسالشان خواهد بود البته با در نظر گرفتن افزایش پرداختی به کارکنان دولت به موجب قانون جوانی جمعیت و ترکیب کارکنان از جهت وضعیت تأهل و تعداد فرزندان، به طور متوسط کارکنان دولت افزایشی در حدود ۲۸ درصد را تجربه خواهند کرد. حقوق بازنشستگان کشوری و لشکری نیز ۲۰ درصد افزایش خواهد یافت که با در نظر گرفتن پرداختی های قانون جوانی جمعیت و اجرای قانون در خصوص متناسب سازی حقوق بازنشستگان در عمل متوسط رشد حقوق این بازنشستگان حدود ۳۹ درصد خواهد بود.مستمری مددجویان تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی کشور نیز ۲۰ درصد افزایش خواهد یافت.

 نرخ ارز  در بودجه

 نرخ ارز ترجیحی بخشی از واردات کشور شامل واردات کالاهای اساسی نهادههای دامی و کشاورزی دارو، مواد اولیه دارویی و ملزومات مصرفی پزشکی است که ارز تخصیصی به این موارد مشمول نرخ ترجیحی میباشد. حداکثر میزان تخصیص ارز به این کالاها مجموعاً حدود ۱۲ میلیارد دلار در سال آنی پیش بینی شده است. در سال جاری، این ارز با نرخ ۲۸ هزار و پانصد تومان به وارد کننده فروخته میشد و براساس لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ قرار است این نرخ به صورت تدریجی و متناسب با تورم افزایش یابد .البته زمان شروع این افزایش تدریجی و جزئیات آن چندان مشخص نیست. با این حال پیش بینی می‌شود در انتهای سال ۱۴۰۴ این نرخ به بیش از ۳۷ هزار تومان برسد. نرخ ارز سایر منابع ارزی دولت مازاد بر ۱۲ میلیارد دلار مربوط به کالاهای اساسی در لایحه بودجه ۱۴۰۴ با نرخی در تقریباً معادل ۵۵ هزار تومان به ازای هر دلار به ریال تبدیل شده است. همانطور که ذکر شد این نرخها صرفاً مبنای محاسبات بودجه ای را تعیین میکنند و آنچه در عمل اتفاق می افتد می تواند بیشتر از نرخهای ذکر شده باشد .

نتیجه گیری

در نهایت باید گفت بودجه دولت، ذی نفعان متعدد و متنوعی دارد و افراد و اقشار مختلف در مواجهه با بودجه دولت به هیچ عنوان یکسان نیستند؛ چرا که از یک سومیزان مشارکت آنها در تأمین منابع بودجه به ویژه درآمدهای مالیاتی یکسان نیست و از سوی دیگر، میزان بهره مندی آنها از پرداخت های بودجه نیز متفاوت است. اگرچه همه افراد جامعه از نتایج برخی از کالاها و خدمات عمومی ارائه شده توسط دولت، امنیت اداره امور عمومی جامعه، آموزش و پرورش، بهداشت و سلامت و کم وبیش بهره مند می‌شوند اما به عنوان مثال کارکنان دولت که حقوقشان را از دولت دریافت می کنند یا افرادی که از یارانه های نقدی یا حمایتهای دولتی استفاده می‌کنند بهرهمندی بیشتری نسبت به سایرین از پرداختهای بودجه عمومی دولت دارند. به این ترتیب تصمیمات بودجه ای که ماهیت بازتوزیع منابع در جامعه را دارند لاجرم در مجموع به نفع یک گروه یا قشر خاص و به هزینه یک گروه یا قشر دیگر خواهد بود و البته از همین رو، قانون اساسی مجلس را به عنوان نماینده اقشار و گروههای مختلف مرجع بررسی و اخذ تصمیمات بودجه ای قرار داده است. با اینکه لایحه بودجه 1404 اولین لایحه دولت چهاردهم و اولین سال اجرای برنامه هفتم و در شرایط خاص منطقه‌ای نوشته شده است غیر از یک سری ضعف ها همچون تورم زا بودن بودجه ، انتشار اوراق بالا ،پایین بودن بهره وری در یک نگاه کلی  تجمیع بودجه های جزیره ای در قالب یک بودجه واحد و یکپارچه سازی مجموعه عملیات مالی دولت در قالب جداول لایحه بودجه سال ۱۴۰۴، یکی از مهمترین نقاط قوت لایحه بودجه در مقایسه با بودجه سالهای گذشته است.

 شفافیت: تصریح و شفاف کردن برخی منابع و مصارف فرابودجه ای در قالب ارقام بودجه ای شفافیت بودجه را نسبت به سالهای گذشته بهتر کرده است و نظارت پذیری آن را نیز تقویت نموده است. البته ابهاماتی در خصوص دلایل افزایش شدید هزینه ها بسیار بالاتر از رشد حقوقها با میزان دقیق منابع و مصارف هدفمندی یارانه ها از این شفافیت کاسته است.

فروض برآورد منابع و مصارف عمومی دولت

	جدول (۶) مفروضات منابع و مصارف عمومی دولت در سال ۱۴۰۴
عنوان		ارقام
عواید نفتی	میزان تولید نفت خام- هزار بشکه در روز	۳۷۵۰
	مقدار خالص صادرات گاز طبیعی- میلیارد مترمکعب در سال	۱۶
	مقدار تولید میعانات گازی- هزار بشکه در روز	۶۹۰
	قیمت هر بشکه نفت صادراتی- یورو	۵۷.۵
	قیمت صادراتی هر مترمکعب گاز- یورو	۰.۳۰
	نرخ تسعیر کالاهای اساسی- یورو به ریال	افزایش تدریجی نسبت به نرخ سال ۱۴۰۳ به میزان نرخ تورم
	نرخ تسعیر سایر- یورو به ریال	۵۰۲,۲۸۰
	واردات کالای اساسی و دارو-  میلیارد یورو	۱۱
	سهم دولت از عواید نفتی- واحد درصد	۳۷.۵
	سهم صندوق توسعه از عواید نفتی- واحد درصد	۲۰
	بدهی دولت از سهم صندوق توسعه ملی- واحد درصد	۲۸
	سهم شرکت ملی نفت از عواید نفتی- واحد درصد	۱۴.۵
حقوق ورودی	ارزش کل واردات- میلیارد یورو	۶۱.۲
	دارو، مواد اولیه دارویی، ملزومات مصرفی پزشکی و شیرخشک اطفال (میلیارد یورو)	۱۱
	کالاهای اساسی، نهاده‌های دامی و کشاورزی (میلیارد یورو)
	ماشین‌آلات، تجهیزات، مواد اولیه و واسطه‌ای (میلیارد یورو)	۳۴.۷
	شمش طلا (میلیارد یورو)	۰.۹
	گوشی تلفن همراه کمتر از ۶۰۰ دلار (میلیارد یورو)	۱.۸
	گوشی تلفن همراه بیشتر از ۶۰۰ دلار (میلیارد یورو)	۰.۵
	خودرو سواری (میلیارد یورو)	۱.۸
	کشنده‌ها	۱.۴
	سایر کالاها	۹.۱
سایر موارد	سقف معافیت مالیاتی حقوق ماهیانه- میلیون ریال	۲۴۰
	نرخ رشد ضریب حقوق کارکنان-  واحد درصد (نرخ رشد با لحاظ افزایش پرداختی قانون جوانی جمعیت)	20 و 28
	نرخ رشد ضریب حقوق بازنشستگان- واحد درصد (نرخ رشد با لحاظ افزایش تعداد مشمولین، قانون جوانی جمعیت و دو مرحله اجرای قانون متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان)	۲۸  و 39
	متوسط نرخ رشد اقلام خوراک، پوشاک و بهداشت دستگاه‌های اجرایی- واحد درصد	۳۰
	متوسط نرخ رشد هزینه بیمه‌ها- واحد درصد	۲۰
	متوسط نرخ رشد سایر اجزای اجتناب‌ناپذیر- واحد درصد	۱۰