ظرفیت‌های اقتصاد کشاورزی
کم‌وبیش یک سوم زمین‌های ایران قابلیت کشاورزی را دارند؛ اما به دلیل خاک نامرغوب و نامناسب بودن توزیع آب در بیشتر نواحی، در اکثریت زمین‌های قابل کشت در ایران کشت و زرعی انجام نمی‌شود. فقط ۱۲ درصد از وسعت ایران تحت عملیات کشاورزی هستند (شامل باغات، تاکستان‌ها و زمین‌های قابل کشت)؛ اما کمتر از یک سوم از زمین‌های قابل کشت تحت آبیاری بوده و مابقی خشکند؛ یعنی کمتر از ۲۰۰ هزار کیلومتر مربع تحت عملیات کشاورزی است. زمین‌های زیر کشت ایران حدود شانزده میلیون هکتار برآورد می‌شود و از این زمین‌ها حدود نیمی از آن کشت آبی و نیمی دیگر به صورت دیم کشت می‌شود.
با این وضعیت توصیفی، ارزش تجارت محصولات غذایی و کشاورزی ایران در سال ۱۳۹۲-۱۳۹۱ بالغ بر ۱۸ میلیارد و ۴۱۲ میلیون دلار بوده و از این مقدار ۲/۵ میلیارد دلار مربوط به صادرات غذایی و کشاورزی و ۱۳ میلیارد و ۲۱۴ میلیون دلار مربوط به واردات محصولات غذایی و کشاورزی کشور بوده است؛ البته این ارقام در سال‌های بعد هم چندان تغییر نکرده و در سال 95 وابستگی غذایی تشدید یافته است.
با توجه به تراز منفی در بخش تجارت یکی از کارهای بنیادین در این بخش عملیاتی کردن دیپلماسی اقتصادی است تا محصول تولید شده ایران را به بازارهای جهانی برساند؛ چون حمایت‌های دولت از بخش تولید تا منطقه صفر مرزی است، در حالی که کشورهای دیگر عمده حمایت‌های خود را از این منطقه آغاز می‌کنند و با ساماندهی صادرات و تشکل‌های صادرکننده و همچنین صادرات تخصصی، بازارهای هدف خود را در روند پایدار مدیریت می‌کنند که در کشور ما کمتر به آن توجه می‌شود. برای نمونه، با اینکه در صنعت مرغداری در مقایسه با ترکیه مزیت بسیاری برای تولید داریم؛ اما به دلیل فقر حمایت‌های دولتی حضور ما در بازارهای جهانی اندک است.
به جز دیپلماسی اقتصادی ضریب پایین مکانیزاسیون کشاورزی هم سبب شده است نرخ بهره‌وری منابع کشاورزی کاهش یابد و اگر این روند اصلاح شود، به کاهش ضایعات کمک خواهد کرد.
تنوع اقلیمی مهم‌ترین مزیت برای توسعه اقتصاد کشاورزی ایران است و افزایش بهره‌وری منابع به مکانیزاسیون بومی نیاز دارد تا میزان ضایعات هم کاهش یابد. صنایع تبدیلی به منزله حلقه واسطه اقتصاد کشاورزی مُدرن و صنعتی، جایگاه مهمی در افزایش کیفی محصولات کشاورزی و میزان ارزآوری از طریق صادرات و بهبود شرایط درآمدی تولیدکنندگان و حذف واسطه‌ها دارد. از مجموع 307 کالای صادراتی دارای مزیت نسبی ایران، 63 مورد جزء محصولات کشاورزی بوده است (یک پنجم از محصولات صادراتی دارای مزیت نسبی ایران را محصولات کشاورزی تشکیل می‌دهند).
محصولات کشاورزی بالاترین ظرفیت صادراتی به 9 کشور لهستان، سوئد، اسپانیا، بلژیک، هلند، انگلیس، فرانسه، ایتالیا و آلمان را دارد. آلمان با 40 محصول کشاورزی دارای ظرفیت وارداتی از ایران، در میان اعضای اتحادیه اروپا رتبه اول را دارد. از این 40 محصول، در بیش از 30 درصد کالاها هیچ استفاده‌ای از این ظرفیت صورت نگرفته یا استفاده از آن کمتر از 15 درصد بوده است.