جایگاه ایران در جذب سرمایه‌گذاری خارجی
امروزه در حوزه اقتصاد به واسطه ناکافی بودن منابع داخلی، جذب سرمایه‌گذاری خارجی به یک مزیت مهم تبدیل شده که کشورها با توجه به ساختار اقتصادی و ملاحظات داخل کشورشان برای جذب آن برنامه‌های متنوعی را طراحی می‌کنند تا به رشد اقتصادی مناسبی دست یابند. عوامل مختلف اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی و طبیعی بر جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در کشور میزبان اثرگذار است. البته نقش سرمایه‌گذاری خارجی در دستیابی به توسعه در کشورهای در حال توسعه بسته به ساختار اقتصاد و نهادهای حاکم بر آنها می‌تواند متفاوت باشد. برای نمونه، برخی کشورها مانند مالزی و سنگاپور معتقدند که می‌توان با تکیه بر سرمایه‌گذاری خارجی و حضور شرکت‌های فراملیتی، وضعیت اقتصادی خود را بهبود ببخشند. از سوی دیگر، کشورهایی نظیر کره جنوبی و تایوان معتقدند مهم‌ترین راهکار برای دستیابی به توسعه ابتدا تکیه بر ظرفیت‌های درونی و مؤسسات داخلی است و می‌توان با بهره‌گیری از شرکت‌های فراملیتی به مثابه منبع فناوری، توسعه اقتصادی را تسریع کرد. ناگفته نماند اقتصاد ایران طی یک قرن گذشته در اثر فشارهای خارجی و شرایط داخلی اقتصاد، در جذب سرمایه‌های خارجی فراز و نشیب‌های بسیاری را تجربه کرده است و این امر سبب شده تا ایران از نظر شاخص جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، چه در سطح جهانی و چه در سطح منطقه‌ای تغییرات زیادی را شاهد باشد. اکنون متوسط جهانی جذب سرمایه‌گذاری خارجی 7/2 درصد از تولید ناخالص داخلی کشورها بوده است، عملکرد ایران تنها 8/0 درصد از تولید ناخالص داخلی است. با این وضعیت روند جذب سرمایه‌گذاری در ایران در این حوزه ضعیف ارزیابی می‌شود، در صورتی که کشور ایران با وجود دارا بودن منابع طبیعی فراوان، انرژی ارزان، نیروی کار ماهر، وضعیت جغرافیایی متنوع، امکانات زیربنایی مناسب، بازار مصرف انبوه داخلی و خارجی و…، و به دلیل وجود مشکلات متعدد بر سر راه سرمایه‌گذاران خارجی، نتوانسته سرمایه‌های خارجی را به کشور جذب کند. این در حالی است که برخی کشورهای در حال توسعه که بسیاری از مزیت‌های اقتصادی کشورمان را ندارند، توانسته‌اند طی دهه‌های اخیر به موفقیت‌های چشمگیری در جذب سرمایه‌های خارجی دست یابند. تجارت و توسعه سازمان ملل (آنکتاد) هر سال در سلسله گزارش‌های سرمایه‌گذاری خارجی جهان ضمن بررسی روند سرمایه‌گذاری خارجی در کشورهای مختلف، آمار مربوط به سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی کشورهای جهان را منتشر می‌کند. آنکتاد هر ساله چند روز پیش از انتشار رسمی این گزارش در سطح جهان، آن را به صورت ویژه در اختیار افراد یا نهادهایی می‌گذارد. بر اساس این گزارش، میزان سرمایه‌گذاری خارجی در ایران طی سال 2016، یعنی سال اجرای برجام افزایش یافته و به سه میلیارد و 372 میلیون دلار رسیده است. با وجود سیگنال‌ها و اشتیاق دولت یازدهم برای جذب سرمایه‌گذاری بیشتر، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جذب شده از سوی ایران طی سه سال کاهش داشته است. در دو سال 2014 با کاهش ۹۸/۳۰ درصدی و در سال 2013 با کاهش 35 درصدی جذب سرمایه‌گذاری خارجی مواجه شده بود. میزان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جذب شده در سال 2012 برابر با چهار میلیارد و 662 میلیون دلار، در سال 2013 بیش از سه میلیارد و 50 میلیون دلار، در سال 2014 افزون بر دو میلیارد و 105 میلیون دلار این رقم در سال 2015 به دو میلیارد و 50 میلیون دلار کاهش یافته بود.