آستانه اثرگذاری تحریم‌های آمریکا کجا است؟
با روندی که آمریکا در تحریم کشورهای مخالف خود اعمال می‌کند، این پرسش مطرح شده که این سیاست‌ها تا کجا می‌توانند مؤثر باشند. ایران، ترکیه، روسیه، چین، کره شمالی، پاکستان، سوریه، ونزوئلا، کوبا، لیبی و کلمبیا و… گویا فهرست تحریم‌های آمریکا تمامی ندارد و ترامپ قدرت هماوردی با اقتصاد جهان را در خود می‌بیند. مجموع تولید ناخالص داخلی کشورهای مختلف در سال 2017 نزدیک به 80 تریلیون دلار بوده است که از این میزان، 19 تریلیون و 390 میلیارد دلار، یعنی نزدیک به 25 درصد را اقتصاد آمریکا تشکیل می‌دهد. این رقم بزرگی است و قدرت اثرگذاری بالایی به آمریکا در معادلات اقتصادی جهان می‌دهد، به خصوص که دلار نیز به عنوان ارز رایج داد و ستد می‌شود. به همین دلیل آمریکا به کرات از ابزار قدرت اقتصادی و سلطه دلار برای شکستن مقاومت سیاسی مخالفانش بهره برده است و تلاش می‌کند با تحریم و فشار معیشتی و ایجاد نارضایتی، رفتار دولت‌های دیگر را تغییر دهد.
اتحادیه اروپا با 17 تریلیون و 308 میلیارد دلار، پس از آمریکا در رتبه دوم تولید ناخالص داخلی قرار دارد و چین با 12 تریلیون و 14 میلیارد دلار سومین تولیدکننده بزرگ جهان است.
مجموع 11 کشور تحریم شده از سوی آمریکا طی سالیان اخیر، 15 تریلیون و 765 میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی دارند که حدود 20 درصد از کل تولید جهان است؛ یعنی اگر کشور دیگری به این فهرست اضافه نشود 25 درصد اقتصاد جهان قصد تحریم 20 درصد دیگر اقتصاد جهان را دارد!
با این مقدمات پرسش این است که چطور یک کشور می‌تواند 11 کشور دیگر را برای هماهنگ شدن با سیاستهای یکجانبه‌گرایانه خود به شکل ظالمانه تحریم کند؟ این تحریم‌ها چه میزان می‌توانند اثرگذار باشند و اگر اثرگذارند، چرا؟
اعمال تحریم یک آستانه دارد. تا زمانی که دلار ارز رایج بین‌المللی باشد و شرکت‌ها همکاری با آمریکا را بر تعامل با دیگر کشورها ارجح بدانند و منافع بیشتری از این طریق کسب کنند، تحریم‌های آمریکا اثرگذار خواهند بود، اما به محض اینکه یکی از این مؤلفه‌ها تغییر کند، تحریم‌ها بی‌اثر می‌شوند. کشورهای تحریم شده از سوی آمریکا 20 درصد از کل تولید اقتصاد جهان را در اختیار دارند و قدرت‌های بزرگی مانند چین و روسیه شامل آن هستند. از سوی دیگر امروز کشورهای انگشت‌شماری خود را به اجرای بی‌چون و چرای تحریم‌های یکجانبه آمریکا ملزم می‌دانند. اکنون سه‌چهارم اقتصاد جهان مخالف این تحریم‌ها هستند و تحریم‌ها همچنان اثرگذارند!
طی سال‌های گذشته کشورهایی مانند چین، روسیه، هند و سایر قدرت‌های اقتصادی با هدف انعقاد قراردادهای چند‌جانبه پولی تلاش بسیاری کرده‌اند و بخشی از مبادلات تجاری خود را با ارزهای منطقه‌ای پیش می‌برند. با این وجود هنوز این شکل از توافقات همه‌گیر نشده‌اند و درصد کمی از تجارت جهان را تشکیل می‌دهند. اکنون بیش از 50 پیمان پولی بین کشورهای مختلف در حال اجرا است و متأسفانه با وجود پیشنهاد برخی از همسایگان برای انعقاد پیمان پولی دوجانبه، هنوز اقدامات لازم از طرف بانک مرکزی ایران صورت نگرفته است.
به نظر می‌رسد هیچ زمانی به اندازه امروز زمینه اتحاد اقتصادی مخالفان سیاستهای یکجانبه آمریکا فراهم نبوده است. 11 کشور به صورت مستقیم و غیر مستقیم در جنگ اقتصادی با آن هستند و سایر کشورها نیز از سیاستهای آن پیروی نمی‌کنند. در چنین شرایطی شکل‌گیری یک حرکت منسجم و هماهنگ در تقابل با اقدامات اقتصادی یکجانبه آمریکا، برای نمونه در قالب تشکیل یک سازمان همکاری‌های اقتصادی غیر دلاری می‌تواند این پروسه را تسریع کند. شکل‌گیری چنین اقدامی به یک فعالیت هماهنگ و گسترده در زمینه‌های اقتصادی، دیپلماتیک و رسانه‌ای نیازمند است و پیشنهاد می‌شود در اتاق جنگ اقتصادی و ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی کمیته‌هایی با این محورها تشکیل شود.